Przychodnia Specjalistyczna Nr 1

ZASADY PRZYGOTOWANIA PACJENTA DO POBRANIA MATERIAŁU BIOLOGICZNEGO NA BADANIA LABORATORYJNE.

POBIERANIE KRWI:

Czynniki wpływające na wynik badania:

Osobnicze cechy pacjenta, takie jak: rasa, płeć, wiek oraz dieta, aktywność fizyczna, palenie papierosów, alkohol, narkotyki, zioła, rytm okołodobowy, cykl menstruacyjny, a także ciąża.

W celu uniknięcia wpływu powyższych czynników zewnętrznych i osobniczych na wynik badania oraz zapewnienie jego wiarygodności, należy stosować się do poniższych zaleceń:

• Próbki krwi do badań pobierać pomiędzy 7.00 a 9.00 rano.
• Materiał należy pobierać na czczo, minimum 12 godzin po przyjęciu ostatniego posiłku.
• Wskazany jest co najmniej 15-minutowy odpoczynek przed pobraniem krwi.
• Przed badaniem można wypić niewielką ilość wody mineralnej niegazowanej.
• W terapii monitorowanej należy rozważyć pobranie próbki w fazie maksymalnego stężenia leku po podaniu lub w fazie stabilizacji stężenia przed podaniem następnej dawki.
• Wykonanie testu tolerancji glukozy wiąże się z koniecznością zastosowania trzydniowej diety normalnowęglowodanowej. Powinno się przestrzegać – nie wykonywania testu tolerancji glukozy, czy badania gospodarki lipidowej bezpośrednio po dniach wolnych, weekendach lub świętach.

Pora dnia:

Zaleca się pobieranie krwi do badań w godzinach rannych 7.00 – 9.00.

W zależności od wskazań każdy z parametrów może być pobierany o dowolnej porze / godzina pobrania zaznaczona na wyniku /, ale interpretacja wyników badania przez lekarza powinna uwzględnić czas i okoliczności pobrania materiału. Przy ocenie należy brać pod uwagę ograniczenie użyteczności niektórych wyników po pobraniu w niestandardowych warunkach.

Niektóre parametry wykazują okołodobową zmienność i wymagają stałej pory pobrania przy diagnostyce, np.: TSH, FT4, kortyzol, prolaktyna, leukocyty, żelazo, potas. Stężenie hormonów steroidowych kory nadnerczy zależy od pory dnia. Zmiana pory aktywności z dnia na noc (np. po podróży transoceanicznej) wywołuje trwające kilka dni podwyższenie stężenia glukozy, cholesterolu, kwasu moczowego, czy jonów potasowych.

Posiłek:

Zwykle materiał do badania pobiera się rano, po około 12 godzinach od ostatniego posiłku. Jest to wymóg podstawowy, jednak nie zawsze wystarczający, ponieważ stosowanie żywienia odmiennego od normalnej typowej diety, może powodować trwające 7 – 10 dni zmiany stężeń składników lipidowych surowicy. Alkohol w ciągu około 48 godzin po spożyciu powoduje silny wzrost aktywności gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP) oraz wzrost objętości erytrocytów (MCV).

W przypadku niemowląt i małych dzieci, z wyjątkiem pobrania na poziom  glukozy, dopuszczalne jest podanie lekkiego śniadania.

Inne czynniki (wysiłek, leki, zioła):

Istotny wpływ na niektóre składniki krwi wywiera spoczynek (pozycja leżąca), pionizacja ciała i wysiłek fizyczny. Zmiana pozycji leżącej na stojącą może powodować wzrost stężenia białka w surowicy, cholesterolu i wapnia, a także wzrost liczby erytrocytów i leukocytów.

Wysiłek fizyczny w okresie poprzedzającym badanie, wpływa na wiele parametrów diagnostycznych. Umiarkowany wysiłek fizyczny może obniżać stężenie glukozy, cholesterolu i trójglicerydów. Wzmożony wysiłek fizyczny, przekraczający normalne wytrenowanie pacjenta, powoduje podwyższenie stężenia białka, kreatyniny, moczanu, fosforanów, oraz enzymów pochodzenia mięśniowego, tj.: kinazy keratynowej (CK), aminotransferazy asparaginowej (AST) i dehydrogenazy mleczanowej (LDH). Skrajny wysiłek fizyczny, np. u biegaczy długodystansowych, manifestuje się w sposób podobny do urazu, dlatego jeśli jest to możliwe, pacjent nie powinien być poddawany badaniom laboratoryjnym do czasu powrotu do normalnego trybu życia.

Bezpośrednio przed badaniem należy zrezygnować z nadmiernego wysiłku fizycznego i palenia papierosów oraz unikać stresu.

Zażywanie leków w danym dniu musi być ustalone z lekarzem i ściśle związane z celem badania, należy zwrócić uwagę na leki moczopędne/zmiana zdolności zagęszczania moczu.

Próbki do oznaczeń poziomu leków są pobierane przed zażyciem dawki porannej lub w szczycie wchłaniania lub zgodnie z zaleceniem lekarza.

POBIERANIE MOCZU DO BADANIA OGÓLNEGO:

Przygotowanie pacjenta:

• Nie zaleca się nadmiernego wysiłku fizycznego.
• Nie pobierać przy krwawieniu miesięcznym u kobiet.
• Zaleca się powstrzymanie się przynajmniej dzień od stosunków płciowych.

Pobieranie moczu:

• Oddanie moczu musi być poprzedzone dokładnym umyciem rąk oraz okolic ujścia cewki moczowej za pomocą mydła i ciepłej wody.
• Pierwszą poranną porcję moczu pobiera się ze środkowego strumienia. Oznacza to, że najpierw należy oddać niewielką ilość moczu do toalety w celu „przepłukania” ujścia cewki moczowej z zalegających tam bakterii.
• U noworodków i małych dzieci pobiera się mocz za pomocą specjalnych jałowych woreczków.
• Do badania należy dostarczyć 50 – 100 ml moczu w sterylnym, jednorazowym i szczelnie zakręconym pojemniku. U noworodków i małych dzieci należy dostarczyć co najmniej 5 ml moczu w szczelnie zaklejonym woreczku. Pojemniki i jałowe woreczki dostępne są w aptece.
• Pojemnik do pobrania i przechowywania moczu powinien być jednorazowy i sterylny, szczelnie zamknięty. Dopuszcza się opisywanie pojemników. Opis ten powinien być czytelny, umożliwiający identyfikację pacjenta. Nie wolno opisywać zakrętki z uwagi na możliwość utraty danych próbki.
• Opisany pojemnik z próbką moczu należy dostarczyć do ZDL, w jak najkrótszym czasie po oddaniu moczu (maksymalnie 2 godziny).

PRZYGOTOWANIE DOBOWEJ ZBIÓRKI MOCZU:

Opis postępowania:   Zbiórka moczu 24 – godzinna:

• Zbiórkę moczu należy przeprowadzić dokładnie w okresie 24 godzin.
• Zbiórkę rozpoczyna się np. o godzinie 6.00 rano w dniu poprzedzającym badanie. Mocz po nocy o godzinie 6.00 rano oddać do toalety i zapisać czas jego oddania.
• Od tej pory każdą porcję moczu zbierać do przygotowanego naczynia do godziny 6.00 rano następnego dnia, włącznie z pierwszą poranną porcją moczu. Zamknięte naczynie przechowywać w chłodnym miejscu.
• Zanotować dokładny czas oddania ostatniej próbki moczu.
• Zebrany mocz dokładnie wymieszać. Zmierzyć objętość i dostarczyć ok. 100 – 200 ml do ZDL. Jeżeli nie jest to możliwe pomiar objętości można wykonać w ZDL.
• Dostarczony pojemnik powinien zawierać opis identyfikujący próbkę i badanie oraz dokładną objętość moczu uzyskanego ze zbiórki dobowej, czas rozpoczęcia i czas zakończenia zbiórki.

BADANIE BAKTERIOLOGICZNE MOCZU:

Posiew moczu wykonywany jest w diagnostyce zakażeń układu moczowego (ZUM) i profilaktycznie w ciąży. Prawidłowa  diagnostyka  mikrobiologiczna umożliwia ustalenie czynnika etiologicznego i wybór terapii farmakologicznej, w tym antybiotykoterapii: skutecznej, bezpiecznej, o mniejszym ryzyku indukowania oporności.

Przygotowanie do badania:

• Mocz do badania należy pobrać do specjalnego, jałowego pojemnika dostępnego w aptece. Pojemnik należy wypełnić moczem do oznaczonej objętości.
• Próbka do badania powinna zostać pobrana z moczu porannego, czyli podczas pierwszej mikcji po przebudzeniu się. Przed pobraniem należy dokładnie umyć ręce oraz okolice ujścia cewki moczowej za pomocą mydła i ciepłej wody. Skórę następnie należy osuszyć za pomocą jednorazowego ręcznika papierowego.
• Próbka moczu powinna zostać pobrana ze środkowego strumienia. Oznacza to, że najpierw należy oddać niewielką ilość moczu do toalety w celu „przepłukania” ujścia cewki moczowej z zalegających tam bakterii. Następnie należy wypełnić pojemnik moczem do oznaczenia – zazwyczaj jest to około połowa pojemnika.
• Pozostałą porcję moczu należy oddać do toalety. Po pobraniu próbki należy ostrożnie, szczelnie zamknąć pojemnik, unikając dotykania jego wnętrza.

POBIERANIE KAŁU DO BADAŃ LABORATORYJNYCH:

• Przed pobraniem materiału do badań należy umyć ręce.
• Oddać kał do czystego wyparzonego pojemnika lub wysuszonej i wyłożonej papierem toaletowym muszli klozetowej. Wcześniej całkowicie opróżnić pęcherz moczowy.
• Kał pobierać przed rozpoczęciem kuracji w odstępach 2 – 3 dniowych między kolejnymi pobraniami.
• Próbki świeżego oddanego kału pobierać za pomocą szpatułki z pojemnika transportowego z kilku różnych miejsc (4 – 5) danej porcji.
• Do każdego badania konieczna jest próbka kału wielkości orzecha włoskiego.
• W każdym przypadku wykonuje się co najmniej trzykrotne badanie.
• Jeżeli pacjent ostatnio przyjmował doustnie leki powlekające błonę śluzową jelita, węgiel lub antybiotyk, badanie należy rozpocząć po upływie 7 – 10 dni od skończenia kuracji.
• Pobraną próbkę kału dostarczyć do ZDL w jak najkrótszym czasie.
• Kał uformowany może być przechowywany przez kilka godzin w temperaturze pokojowej, a kał płynny i biegunkowy powinien być dostarczony jak najszybciej.
• Pojemnik do pobrania i przechowywania kału powinien być jednorazowy, szczelnie zamknięty. Dopuszcza się opisywanie pojemników. Opis ten powinien być czytelny, umożliwiający identyfikację pacjenta. Nie wolno opisywać zakrętki z uwagi na możliwość utraty danych próbki.

LITERATURA

Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, wyd. 5; Dembińska-Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B.,; 2022; Edra Urban & Partner